Czas na Archiwum: O brzeskim zamku, książętach i bibliotece

Brzeg to jedno z tych miast Opolszczyzny, które mocno ucierpiało podczas tegorocznej powodzi. Wiele rąk pomagało (i pomaga). Wiele ciekawych postaci i historii wiąże się z Brzegiem. Najbardziej kojarzony jest Zamek Piastów Śląskich w Brzegu.

Powstał w XIII w., a pierwsze wzmianki pochodzą z 1235 r., kiedy to był siedzibą książęcego namiestnika. W 1311 r. stał się rezydencją książąt brzeskich. Książę Ludwik I brzeski był doskonałym zarządcą, dbającym o mieszczan. Dokonał przebudowy zamku, wznosząc w 1371 r. kolegiatę św. Jadwigi – miejsce pochówku Piastów brzeskich. Pozostawił bogatą bibliotekę: dzieła teologiczne, liturgiczne, prawnicze. Z kolei Jerzy II przekształcił gotycki zamek w renesansową rezydencję, wzorowaną na Wawelu. Na portalu umieszczono popiersia królów i książąt piastowskich, a bogato wyposażone wnętrza były ozdobione arrasami i sztukateriami. W komnatach zamku zmarł Jerzy Wilhelm I (1660-1675), ostatni potomek z linii Piastów śląskich. Jerzy II Czarny, zwany Wspaniałym, dbał o rozwój lokalnej społeczności, inwestując w górnictwo, rolnictwo, hodowlę koni, bydła, owiec, pszczół i ryb oraz produkcję materiałów budowalnych. Zyski przeznaczał na modernizację i przebudowę mostów, młynów i dróg oraz wzmocnienie brzegów Odry. Angażował się w pomoc najbiedniejszym mieszkańcom, finansując budowę szpitala w Brzegu. Dbał o młodzież, fundując stypendia na naukę w lokalnym gimnazjum oraz jej kontynuację na europejskich uczelniach. Brzeskie gimnazjum należało do najlepszych ośrodków oświatowych na Śląsku: nauczano w nim m.in. łaciny, filozofii, prawa, teologii i retoryki. Wysoki poziom edukacji przyciągał uczniów ze Śląska, Czech i Rzeczypospolitej. W zamku urządził imponującą bibliotekę, która wówczas była jedną z największych i najcenniejszych księgozbiorów na Śląsku.
W 1741 r. siedziba brzeskich książąt została zbombardowana przez wojska pruskie w czasie wojen śląskich. Dopiero w latach 60. XX w. podjęto decyzję o odbudowie zamku. Prace trwały do 1988 r. Obecnie zamek w Brzegu jest siedzibą Muzeum Piastów Śląskich, w którym odbywają się różne wydarzenia, m.in. konferencja genealogiczna „Geneami”, organizowana od ponad dekady przez stowarzyszenie Opolscy Genealodzy i Archiwum Państwowe w Opolu (12. edycja odbędzie się 26-28.09.2025 r.), Brzeska Krajowa Wystawa Kolekcjonerska czy Najazd Poetów na Zamek Piastów Śląskich w Brzegu.

Fot. Rycina przedstawiająca bramę wjazdową brzeskiego zamku – Archiwum Państwowe w Opolu, sygn. 45/3212/278

Maria Leśniowska, Beata Śliwińska

Najnowsze artykuły