Gwarek, grubiorz, murcek, Bergman – dziś brać górnicza obchodzi swoje święto, czyli słynną Barbórkę
Świętują zarówno górnicy pracujący pod ziemią, jak i ci pracujący na powierzchni. Poza górnikami Barbórkę obchodzą także geolodzy i osoby wykonujące zawody związane z poszukiwaniem paliw kopalnych.
Barbórka jako tradycyjne święto górnicze obchodzone jest na ziemiach polskich od XVIII wieku, w dniu św. Barbary z Nikomedii, patronki dobrej śmierci i trudnej pracy. Rano górnicy wybierają się w galowych mundurach na uroczystą mszę świętą. Nabożeństwa są niekiedy odprawiane na terenie kopalni przy figurze świętej Barbary. Po jej zakończeniu orkiestra górnicza przechodzi przez dzielnice miasta zamieszkane przez górników. Bardzo często organizowane są także spotkania, akademie z pasowaniami nowych górników, koncerty i tzw. karczmy piwne. Zwyczaj organizowania tej ostatniej przywędrował do Polski na początku XX wieku za sprawą studentów pobierających naukę w niemieckich uczelniach technicznych.
Wstęp na to barbórkowe przyjęcie mieli wyłącznie mężczyźni i był to odpowiednik babskiego combra. Obecnie w niektórych częściach kraju organizowane są górnicze barbórki tylko dla pań. Obowiązkowy jest za to na wszystkich etapach świętowania odświętny mundur – za niewłaściwie dobrany lub brudny strój grozi kara w postaci zakucia w dyby i wypicie piwa z solą.
Górniczy stan łatwo rozpoznać właśnie dzięki charakterystycznym mundurom. To bardzo ważny symbol przywiązania do tradycji oraz szacunku dla ciężkiej i niebezpiecznej pracy. Nakrycie głowy stanowi charakterystyczne czako. Do munduru zakłada się białe rękawiczki, a do płaszcza biały szalik. Ciekawostką jest fakt, że górnicze mundury górników posiadają 29 guzików, ta liczba ma symbolizować wiek Świętej Barbary, patronki górników, w momencie jej śmierci.
Dopełnieniem stroju górniczego jest płaszcz zapinany na dwa rzędy guzików oraz charakterystyczne nakrycie głowy. Stanowi je tradycyjne czako z pióropuszem, noszone wyłącznie do stroju galowego. Kolor pióropusza jest znaczący – mówi o funkcji i stanowisku górnika. Zielony pióropusz nosi generalny dyrektor górnictwa, biały – dyrektor, inżynier górniczy i osoby dozoru, czarny zarezerwowany jest dla górnika. Pióropusz czerwony zdobi czako członka orkiestry górniczej, a biało-czerwony orkiestrmistrza.
Biesiadnicy barbórkowych spotkań zasiadają przy długich stołach obowiązkowo z kuflem piwa – głównym napojem karczmy. Jedna strona sali była zarezerwowana dla doświadczonych górników nazywanych Starymi Strzechami – druga dla młodych adeptów tego zawodu zwanych Młodymi Strzechami. Uczestnicy imprezy uroczyście odśpiewują hymn górniczy, powołują z zebranych Kolegium Piwne, które dba o tradycję i prawidłowy przebieg zabawy.
4 grudnia to dzień, który celebruje każdy górnik i każda kopalnia. Barbórka jest jednym z najważniejszych elementów górniczej tradycji. Świętowanie tego dnia jest pełne symboli i wyjątkowych zwyczajów, a dodatkowo każda kopalnia ma nieco odmienne barbórkowe obrzędy. Przykładowo Górnicy z Inowrocławskich Kopalni Soli Solina SA co roku organizują uroczysty capstrzyk. Świętujący Barbórkę maszerują pod pomniki pamięci – m.in. Obrońców Inowrocławia i Jana Pawła II. W Lubinie co roku organizowany jest Barbórkowy Bieg o „Lampkę Górniczą”. Jest to impreza o wielkich sportowych tradycjach. Początkowo brali w niej udział tylko biegający górnicy, jednak na przestrzeni lat się to zmieniło i obecnie impreza przyciąga zawodników z kraju i z zagranicy.
Wszystkim górnikom i ich rodzinom „Szczęść Boże”!
fot. Kopalnia Wieliczka
