Leksykon Opolanek (1): Anna – księżna opolska
Rozpoczynamy cykl, a w rolach głównych są opolanki, które odcisnęły swoje piętno w naszym mieście na przestrzeni całej jego historii, a więc już ponad 800 lat. W książce „Leksykon opolanek”, w porządku alfabetycznym, opublikowano 100 biogramów kobiet. Ich historię rozpoczynamy od jedynej księżnej opolskiej funkcjonującej w przestrzeni publicznej Opola.
Anna (ok. 1345–1378) – księżna opolska. Data urodzin księżnej nie jest znana. Prawdopodobnie pochodziła z linii książąt oświęcimskich, bowiem właśnie wśród tamtejszych księżniczek imię Anna było najbardziej popularne. Nie wiemy, kim byli jej rodzice.
Pomiędzy rokiem 1355 a 1360 poślubiła księcia opolskiego Bolesława III syna Elżbiety, księżniczki świdnickiej (wnuczki Władysława Łokietka) oraz Bolesława II opolskiego. Jako żona Bolka III potwierdzona jest w dokumencie papieskim z 5 czerwca 1365 r. Para doczekała się pięciorga dzieci: Jana Kropidły, późniejszego biskupa poznańskiego, włocławskiego, kamienieckiego, chełmińskiego i nominata na arcybiskupa gnieźnieńskiego; Bolesława IV, księcia opolskiego; Bernarda, księcia niemodlińskiego; Henryka (zmarł młodo) oraz córki Anny (Anki), wieloletniej ksieni (przeoryszy) klasztoru Cysterek w Trzebnicy.
O działalności księżnej w Opolu niewiele można powiedzieć. Jest to natomiast jedyna księżna opolska, która funkcjonuje w przestrzeni publicznej Opola. Jej tumba (grobowiec w kształcie kamiennej, a w późniejszym okresie również brązowej, skrzyni ozdobionej płaskorzeźbami) zachowała się w kościele oo. Franciszkanów w Opolu.
Anna zmarła 9 kwietnia 1378 r. Jej mąż, Bolesław III, ufundował Annie okazały nagrobek, wykonany prawdopodobnie przez rzeźbiarzy ze znanego i cenionego w Europie warsztatu rzeźbiarskiego Parlerów w Pradze. Zwraca uwagę pogodny wyraz twarzy księżnej oraz jej bardzo modny strój. Anna ma na sobie dwie szaty – długą, fałdowaną suknię i narzucony na nią długi płaszcz. Suknia z pewnością miała wąskie rękawy, owalny dekolt, a z przodu zapięta była na guziki, co było ówczesnym szczytem mody. Z kolei półkolisty płaszcz spinają dwie ozdobne klamry – na piersiach i wokół bioder. Płaszcz posiada także wzorzyste obramowanie – od szyi wzdłuż całego tułowia. Na głowie księżnej znajduje się charakterystyczny dla tego czasu czepiec typu kruseler. Był to biały czepek, złożony z drobno plisowanych falbanek, ułożony w kształcie półkola, okrywający szyję i ramiona. Z tyłu głowy na czepek naszyty jest wzorzysty pasek. Spod sukni wystają ostre czuby gotyckich trzewików z wytłaczanymi wzorami.
Nagrobek wykonany został już po śmierci księżnej, niewykluczone jednak, że suknia i płaszcz, które Anna ma na sobie, zostały wyjęte z książęcej skrzyni na ubiory. Dzięki temu cały nagrobek ma znamiona autentyczności.
Anna Pobóg-Lenartowicz
Cykl powstaje na podstawie książki „Leksykon opolanek” pod redakcją Anny Pobóg-Lenartowicz, Aleksandry Starczewskiej-Wojnar i Katarzyny Mazur-Kuleszy.
Na zdjęciu głównym sarkofagi w kaplicy św. Anny w kościele OO. Franciszkanów w Opolu.
Poniżej drzewo genealogiczne Piastów Opolskich w Kościele Franciszkanów. Zdjęcia Jarosław Morawski.
