Leksykon Opolanek (3): Róża Bednorz – kurierka z Grunwaldzkiej i Chabrów
Róża Bednorz (1920–2014) – dziennikarka, muzealniczka, działaczka społeczna. Urodziła się 20 października 1920 r. w Sośnicy (koło Gliwic). Była najmłodszą córką Józefa i Wiktorii Wróblów.
Ojciec, maszynista, brał udział w III powstaniu śląskim, był też członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Po podziale Śląska w 1922 r. rodzina przeniosła się do polskiej części regionu – Katowic. Tam Róża ukończyła kolejno: szkołę powszechną, wydziałową, a w 1939 r. zdała maturę w Liceum Handlowym w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów).
Jako piętnastolatka została harcerką. Nic więc dziwnego, że po wybuchu II wojny światowej najpierw pomagała polskim uciekinierom z terytorium Rzeszy Niemieckiej, a potem była sanitariuszką w 3. Pułku Strzelców Podhalańskich. Ostatecznie wróciła do Katowic i podjęła pracę w Kasie Oszczędności. Wkrótce przeniosła się jednak do Krakowa, gdzie pracowała w Urzędzie Kontroli Cen jako tłumaczka i stenotypistka.
Jednocześnie była kurierką i łączniczką Delegatury Rządu na Kraj – Sekcji Zachodniej. Jako członkini podziemnej organizacji „Ojczyzna” występowała pod pseudonimem „Iza”. Wielokrotnie przewoziła tajne dokumenty, instrukcje, czasopisma i książki z Krakowa do Warszawy i z powrotem. W czasie pracy konspiracyjnej poznała swego przyszłego męża – Zbyszko Bednorza. Ślub, jako Grażyna Janicka i Bolesław Wróblewski (z powodów konspiracyjnych musieli posługiwać się fałszywymi dokumentami), wzięli 26 grudnia 1944 r. w kościele w Gorzkowicach koło Piotrkowa Trybunalskiego. Dwa miesiące później małżonkowie zamieszkali w Chorzowie.
1 marca 1949 r. Zbyszko Bednorz został niespodziewanie aresztowany na ulicy w Katowicach. Oskarżono go o działalność przeciw władzy ludowej i szpiegostwo. Więziony w Warszawie (na Koszykowej i Rakowieckiej) oraz we Wronkach, ostatecznie został skazany na 15 lat więzienia. Dopiero trzy miesiące od aresztowania, Róża ustaliła miejsce pobytu męża i natychmiast rozpoczęła intensywne starania o jego uwolnienie. Było to możliwe dopiero w październiku 1951 r., a to dzięki pomocy m.in. Bolesława Piaseckiego, późniejszego przewodniczącego Stowarzyszenia PAX.
W roku 1954 Róża i Zbyszko Bednorzowie wraz z dziećmi przenieśli się do Opola, gdzie zamieszkali przy ul. Grunwaldzkiej 7. Po wielu latach przeprowadzili się do deskowca na opolskich Chabrach, gdzie ich sąsiadami byli m.in. znani opolscy opozycjoniści – Irena i Roman Kirsteinowie. Od roku 1958 Róża pracowała w Zachodniej Agencji Prasowej jako dziennikarka i korespondentka.
Zaangażowała się w budowę Technikum Budowlanego i Szkoły Rzemiosł Budowlanych (dziś Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. K. Gzowskiego), zwanego „kanadyjką”, bowiem część środków na jego powstanie pochodziło od Polonii kanadyjskiej. Kilkakrotnie oprowadzała po Opolu grupę kanadyjskich Polonusów. W latach 60. związana była także zawodowo z Wydawnictwem Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu oraz Instytutem Śląskim.
W roku 1968 rozpoczęła pracę w Muzeum Martyrologii Jeńców Wojennych w Łambinowicach (obecnie Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Opolu – Łambinowicach), gdzie przepracowała ponad 30 lat. Przez jakiś czas pełniła tam funkcję dyrektora. Podjęła też studia historyczne na Wydziale Historyczno-Pedagogicznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu, które ukończyła w 1973 roku, mając wtedy 53 lata.
Róża Bednorz była autorką książek, redaktorką „Łambinowickiego Rocznika Muzealnego”, autorką przeszło 50 artykułów, organizowała wiele wystaw i konferencji naukowych oraz popularnonaukowych. W ramach współpracy z Instytutem Śląskim opracowywała biogramy ludzi zasłużonych dla Śląska. Była też społeczniczką, członkinią, a następnie wiceprezeską Opolskiego Oddziału „Wspólnota Polska”, organizowała m.in. przyjazdy dzieci i młodzieży pochodzenia polskiego z Ukrainy, Litwy, Czech i Niemiec, wysyłała także transporty z żywnością i polską literaturą do Polaków mieszkających poza granicami kraju. Za swoją działalność została uhonorowana wieloma medalami i odznaczeniami, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Rodła, Krzyżem Armii Krajowej, Odznaką Honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, Nagrodą im. Karola Miarki, członkostwem honorowym Instytutu Śląskiego w Opolu.
Była też muzą i bohaterką wierszy pisanych przez jej męża Zbyszka. Zmarła 21 października 2014 r. w wieku 94 lat. Pochowana została obok ukochanego Zbyszka, w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Komunalnym w Opolu-Półwsi.
Anna Pobóg-Lenartowicz
Cykl powstaje na podstawie książki „Leksykon opolanek” pod redakcją Anny Pobóg-Lenartowicz, Aleksandry Starczewskiej-Wojnar i Katarzyny Mazur-Kuleszy.
