Leksykon Opolanek (5): Berlińska – Złota Baba o wrażliwym sercu
Na pogrzebie Danuty Berlińskiej dla wszystkich, którzy ją mieli szczęście lepiej poznać, symptomatycznie zabrzmiało pożegnanie wygłoszone przez profesora Stanisława S. Nicieję: Danka, zawsze się spóźniałaś, szkoda, że tym razem się pospieszyłaś. Odeszła po ciężkiej chorobie, jakby w biegu, ciągle w niedoczasie pochłonięta przez nie jedną a szereg spraw. Zapamiętana jako wulkan energii. Nie potrafiła przejść obok obojętnie.
Danuta Berlińska (1952–2016) – doktor, socjolożka, badaczka mniejszości narodowych. Urodziła się 18 kwietnia 1952 r. Pochodziła z Inowrocławia, gdzie ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej. Do Opola przyjechała w 1980 roku.
Studiowała socjologię na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu i tam obroniła pracę magisterską „Znaczenie poznańskiego ośrodka socjologicznego w socjologii polskiej okresu międzywojennego” pod kierunkiem prof. Zygmunta Dulczewskiego. W roku 1980 podjęła pracę w Instytucie Śląskim w Opolu, w którym pracowała w latach 1980–2012 oraz 2015–2016. Jej pierwsze zadanie badawcze dotyczyło powstających wówczas komisji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Prowadziła przede wszystkim badania na temat zróżnicowania kulturowego regionu. Po przełomie analizowała procesy instytucjonalizacji mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim.
W roku 1998 obroniła pracę doktorską „Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości” pod kierunkiem prof. Andrzeja Saksona w Instytucie Zachodnim w Poznaniu. Rok później rozpoczęła pracę w Instytucie Nauk Społecznych, następnie w Instytucie Filozofii i Socjologii, a w 2007 r. w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Opolskiego. Brała udział w wielu projektach badawczych, m.in.: Instytutu Zachodniego, Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej, Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk czy Uniwersytetu w Osace. Jej znajomość problematyki mniejszości niemieckiej zaowocowała powołaniem w latach 1993–1994 oraz 1999–2001 na pełnomocnika wojewody opolskiego ds. mniejszości. Najwięcej zainteresowania poświęcała mniejszości niemieckiej.
Walczyła z przejawami dyskryminacji i angażowała się w rozwiązywanie i zażegnywanie konfliktów dotyczących tej mniejszości. Była osobą niezwykle zaangażowaną społecznie. W latach 80. działała w podziemnej „Solidarności”, a w roku 1998 skutecznie organizowała protesty przeciw planowanej likwidacji województwa opolskiego, m.in. inicjatywę znaną jako „Łańcuch Nadziei”. Była cenioną komentatorką wydarzeń społecznych i politycznych. Komentowała wyniki wyborów samorządowych, parlamentarnych, prezydenckich oraz wydarzenia związane z mniejszościami narodowymi, kwestiami równości i tolerancji. Na Uniwersytecie Opolskim angażowała się nie tylko w badania naukowe i pracę dydaktyczną – w latach 2006–2008 była rzecznikiem prasowym rektora Uniwersytetu Opolskiego prof. Stanisława Niciei oraz członkiem Rady Programowej Instytutu Socjologii.
Do najważniejszych publikacji Danuty Berlińskiej należą: Społeczne uwarunkowania ruchu mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim (próba diagnozy w świetle badań socjologicznych), Opole 1989; Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości, Opole 1999; Polska jako państwo narodowe. Historia i pamięć, Warszawa–Opole 2008 (z Piotrem Madajczykiem); Niemcy w województwie opolskim w 2010 roku. Pytania i odpowiedzi (oprac.), Gliwice–Opole 2011. Uhonorowana została Odznaką „Za Zasługi dla Województwa Opolskiego” (1994, 2008) za pracę na rzecz regionu w Instytucie Śląskim z okazji 60-lecia tej placówki oraz z okazji 10-lecia obrony istnienia województwa opolskiego. W roku 1998 wygrała plebiscyt i zdobyła tytuł „Złotej Baby” w konkursie organizowanym przez Radio Opole i „Nową Trybunę Opolską”. W roku 1999 została nominowana do Nagrody Złotej Spinki, przyznawanej przez „Nową Trybunę Opolską”. Gdy nie otrzymała nagrody, przyjaciele ufundowali dla niej „Złotą Broszkę” w kształcie Wieży Piastowskiej.
Zmarła po ciężkiej chorobie 24 listopada 2016 r. Jej pogrzeb odbył się 2 grudnia na Cmentarzu Komunalnym w Opolu-Półwsi. W roku 2017 uwieczniono ją na nadodrzańskim muralu herstorycznym (na zdjęciu), gdzie prezentowane są wyjątkowe kobiety Śląska Opolskiego. Od 2023 ma w Opolu swoją ulicę.
Oprac. na podstawie książki „Leksykon opolanek” pod redakcją Anny Pobóg-Lenartowicz, Aleksandry Starczewskiej-Wojnar i Katarzyny Mazur-Kuleszy.
Fot. Witold Chojnacki
