Niezwykłe historie opolskich ulic (19): Powstańców Śląskich  – w willowej dzielnicy

W okresie międzywojennym Wyspa Pasieka była najbardziej luksusową dzielnicę Opola, a jej najdłuższą ulicą obecna Powstańców Śląskich, która wcześniej nazywała się inaczej.

Opolskie Towarzystwo Upiększania Miasta

27 czerwca 1858 roku z inicjatywy prezydenta rejencji opolskiej von Pucklera założone zostało Opolskie Towarzystwo Upiększania Miasta (Oppelner Verschönerungsvereins). Celem i głównym zamierzeniem organizacji było wybudowanie na wyspie promenady i wytyczenie nowych traktów. Włodarze miasta mieli wizję, żeby teren pomiędzy rzeką Odrą a kanałem Młynówki stał się miejscem rekreacji Opolan. Pasieka w owym czasie była obszarem krajobrazowo zaniedbanym. Oprócz nielicznego drzewostanu znajdowały się tam pola uprawne, ale także nieużytki rolne, podmokłe łąki i zalewowe tereny nadbrzeżne. Istniały również zabudowania mieszkalne, ale było ich raptem 12.

Dwuznaczne nazwisko

Towarzystwo zajmowało się więc sadzeniem drzew i rabat kwiatowych, a jednym z jego członków był ówczesny burmistrz miasta, Johanes Franz Goretzki. Działalnością towarzystwa kierował bardzo energiczny i pomysłowy radca rejencyjny Oswald Ludwig Theodor Sack. Urodził się 24 października 1809 roku w Głogowie. Był synem poborcy podatkowego. Studiował nauki prawne w Halle, Heidelbergu i Berlinie. Aktywnie działał w stowarzyszeniach studenckich, co spowodowało m.in. areszt i przesłuchania przez władze.

Po ukończeniu studiów w 1831 roku poświęcił się karierze urzędniczej. Przez Głogów i Strzelin 1 października 1835 roku trafił do Opola, gdzie został referendarzem. W tym czasie gruntownie poznał nasze miasto, jego struktury administracyjne, ale i społeczne. Jako wyższy radca rejencyjny kierował wydziałem spraw wewnętrznych Rejencji w Opolu.

– Dzięki jego wysiłkom Wyspa Pasieka zamieniła się w urocze miejsce – najpierw urządzono tutaj park, później zaczęto budować piękne wille – wspominają Monika Choroś i Łucja Jarczak na łamach swojej książki „Ludzie i historia w nazwach ulic Opola”.

Zasługi dla działalności stowarzyszenia i samego miasta miał tak duże, że po przeniesieniu do Wrocławia, aby uhonorować jego osobę, w 1864 roku został patronem najdłuższej alei na Pasiece. Tym razem doszło jednak do istotnego odstępstwa…. Ponieważ nazwisko radcy zbytnio kojarzyło się z pewnym szczegółem męskiej anatomii, sięgnięto do imienia naszego bohatera i w ten oto sposób miasto zyskało ulicę Ludwigstarsse.

Przy tej ulicy rosły topole, jednak w 1864 roku zostały stopniowo zastąpione kasztanami rosnącymi po dziś dzień. Te kasztany sadził na zlecenie stowarzyszenia ogrodnik Friedrich Glowka, dziadek ze strony mamy, dyrektora opolskiego muzeum Alfreda Steinerta. Ludwig Sack zmarł we Wrocławiu 5 października 1891 roku.

Willa Academica

Modna i ekskluzywna ulica przyciągała najbardziej znanych, a na całej Wyspie oferowało wiele wolnych działek pod zabudowę i klimatyczną atmosferę miasta-ogrodu. I tak przy Ludwigstrasse 14 w 1910 roku powstała dzisiejsza Willa Academica (własność Uniwersytetu Opolskiego), dawna posiadłość Wilhelma Schreibera – właściciela kilku składów alkoholi o nazwie „Bracia Preufer” i najstarszej na Górnym Śląsku gorzelni. Był jednym z najbogatszych i najbardziej wpływowych opolan. Przez lata budynek był jednym z najpiękniejszych na Pasiece.

Willa Oesterreich

Przy ulicy Powstańców Śląskich 19 mieści się też pamiętający jeszcze przedwojenną historię Ludwigstrasse budynek niemal od początku związany z działalnością edukacyjną. Pierwotnie należał do rodziny Oesterreich. W 1902 roku jego właścicielką była Emilia Oesterreich. Osiem lat później do budynku wprowadzili się uczniowie Miejskiej Szkoły Gospodarstwa Domowego. Początkowo było ich raptem 22, ale już w 1923 roku aż 232, w zdecydowanej przewadze dziewczęta. Willa Oesterreich w 1937 roku stała się własnością fabrykanta Friedricha Kaisera. Pod koniec wojny przetrzymywano tam niemieckich jeńców wojennych, głównie oficerów. Później mieściła się tam Państwowa Szkoła Zawodowa Żeńska, Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Partyjnego, a w 1957 roku do budynku powrócili uczniowie. W 2021 roku Miasto za 3 mln zł. wyremontowało obiekt i powstało tam Miejskie Centrum Wspomagania Edukacji, które łączy w sobie dwie placówki: Poradnię Psychologiczno – Pedagogiczną oraz Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.

***

Po wojnie Ludwigstrasse zniknęła z mapy opolskich ulic jak wiele innych. W nazwie powojennej zdecydowano się uhonorować bohatera zbiorowego, czyli uczestników trzech powstań śląskich z okresu 1919-1921. I tak do dzisiaj na Pasiece króluje ulica Powstańców Śląskich, a o byłym radcy rejencyjnym z kłopotliwym nazwiskiem, ale wielką miłością do Opola, mało kto pamięta…

Dariusz Król