Niezwykłe historie opolskich ulic (24): Sienkiewicza  – na wyspie, której nie ma

To właśnie z obecną ulicą noblisty Henryka Sienkiewicza wiąże się historia Opola jako miasta trzech wysp.  Bo to, że mamy Pasiekę i Bolko wiedzą chyba wszyscy, ale ilu z nas słyszało o wyspie ABC i jej dość dziwnej nazwie?

Mowa o dawnym osiedlu garncarzy, które z racji bezpieczeństwa pożarowego umiejscowiono za murami miasta, a którego nie opływały żadne wody, jak na wyspę przystało. Około 1800 roku w miejscu dawnych drewnianych domów postawiono niewielkie murowane parterowe chatki oznaczone literami A, B, C, D, E. Było ich pięć i znajdowały się na wysokości obecnej Szkoły Podstawowej nr 21 – pierwszej „Tysiąclatki” na terenie Opola, którą otwarto 3 września 1962 roku.  Wyspa nazwę wzięła od literowej numeracji. Dom oznaczony literą „e” zamykała barokowa kapliczka.

Domy z racji rozbudowy miasta „znalazły się” pośrodku ulicy Gartenstrasse (obecnie właśnie ul. Sienkiewicza), na odcinku od dawnego zajazdu „Pod rosyjskim carem” (dzisiaj siedziba PCK, ale w przeszłości również oberża, piwiarnia, gospoda i jadłodajnia) do skrzyżowania z obecną ulicą Łangowskiego i Kominka. Z zajazdu najczęściej korzystali ci wszyscy, którzy byli przejazdem w Opolu i nie chcieli wydawać pieniędzy za wjazd do miasta.

A wracając do obecnego budynku PCK, to podobno właśnie w tym miejscu zatrzymał się Car Aleksander I goniąc w 1813 roku Napoleona, a w 1843 roku sam wielki Honoriusz Balzak (wtedy była to gospoda o nazwie ‘Wygoda”). Francuzki pisarz był akurat w drodze do szlachcianki Eweliny Hańskiej. Musiał być w niej po uszy zakochany, skoro tak pisał, gdy została jego żoną: „Przed trzema dniami ożeniłem się z jedyną kobietą, którą kochałem. Którą kocham więcej, niż kiedykolwiek, którą będę kochał aż do śmierci. To małżeństwo jest, tak mi się zdaje, nagrodą dla mnie, którą Bóg trzymał w rezerwie, dla wyrównania tylu przeciwności.”

W 1927 roku domy na wyspie ABC postanowiono rozebrać, a ulicę poszerzyć. Kapliczkę przeniesiono wówczas pod szkołę przy ul. Goslawitzerstrasse (obecna ul. Osmańczyka), gdzie stoi do dzisiaj. Dawną wyspę przy obecnej ulicy Sienkiewicza można podziwiać na planach miasta lub starych fotografiach.

Gartenstrasse to pierwsza nazwa tej ulicy (rok 1842). Był to początek bardzo dynamicznego rozwoju miasta, szczególnie po 1843 roku, gdy prywatne przedsiębiorstwo „Koleje Górnośląskie“ doprowadziło linię kolejową z Wrocławia do Opola-Zachód, a dwa lata później wybudowano most kolejowy, dzięki któremu kolej dotarła bliżej centrum miasta i mogła być prowadzona dalej, w kierunku wschodnich obszarów przemysłowych Górnego Śląska. Burmistrzem był wtedy Johanes Franz Goretzki. Na tej ulicy znajdowało się wiele ogrodów, stąd właśnie takie upamiętnienie z niemieckiego. W połowie XIX wieku, na krótko, pojawiło się nowe określenie ulicy: Die obere Carls-Strasse – ponieważ stanowiła ona przedłużenie ulicy Carls Str., a urzędnicy uzasadnili tę zmianę tym, że ulica prowadziła w kierunku miejscowości Carlsruhe (dzisiaj Pokój) oraz Karlsmarkt (obecnie Karłowice). Człon „obere” informował, że była ona położona wyżej, w górnej części, co odpowiadało rzeczywistości.

A co do Sienkiewicza, to jest postacią tego kalibru w Polsce, że cokolwiek napisalibyśmy o nobliście, twórcy Trylogii, Krzyżaków i Quo Vadis, to i tak będzie za mało. Patronem ulicy został po II wojnie światowej i nie wydaje się, aby ktokolwiek mógł z nim rywalizować. Nawet słynny Honoriusz Balzak.

Dariusz Król

Zdjęcie: fotopolska.eu ze zbiorów Muzeum Śląska Opolskiego.

Na zdjęciu domy przy ulicy Sienkiewicza z roku 1927 na krótko przed rozbiórką. Widok na wyspę od południowego-wschodu. Z lewej strony fragment domu „E”, na środku kadru dom „D”, a jako ostatni, przy prawej krawędzi zdjęcia, dom „B.