Piastowski książę Jan Dobry wyprzedzał epokę

Urodził się ok. 1460 roku. Dzisiaj mija 491 lat od jego śmierci (zmarł 27 marca 1532 w Raciborzu). Książę opolski Jan II Dobry był ostatnim przedstawicielem opolsko-raciborskiej linii Piastów.

Data narodzin nie jest znana, ale również data śmierci budziła pewne wątpliwości.

– W grę wchodziły 25, 26, 27 i 28 marca. Ostatecznie za prawdziwą przyjęto tę, która widnieje na płycie nagrobnej księcia. Historia ma to do siebie, że nigdy nie jest zamknięta, więc może kiedyś ktoś dotrze do źródeł, które pozwolą ustalić także datę urodzin Jana Dobrego – zwraca uwagę Urszula Zajączkowska, obecna radna Opola, autorka książki „Książę Jan Dobry. Ostatni Piast na Opolu i Raciborzu”.

Tytułował się jako książę Opola, Głogówka, Raciborza, Niemodlina, Strzelec, Prudnika, Białej, Krapkowic, Olesna, Lublińca, Gliwic, Toszka, Bytomia, Koźla, Rybnika i Żor.

Jan II Dobry był synem księcia opolskiego Mikołaja. Rządy w księstwie opolskim objął po śmierci ojca i najstarszego brata Ludwika w 1476 r. Początkowo sprawował władzę wspólnie z młodszym bratem Mikołajem II. Wkrótce bracia podzielili się władzą w ten sposób, że Jan objął rządy w Opolu, Strzelcach i zastawionym książętom opolskim Brzegu, zaś Mikołaj w Niemodlinie. Podział ten był jednak tylko formalnością, gdyż obaj bracia w dalszym ciągu współdecydowali o losach całego dziedzictwa Mikołaja I.

W ciągu ponad siedemdziesięcioletniego życia Jan II doprowadził niewielkie księstwo opolskie do znacznego rozwoju gospodarczego. Nie bez znaczenia były również zakupy coraz to nowych terytoriów na Górnym Śląsku, przez co książę stał się władcą niezwykle potężnym.

– To, że był świetnym politykiem pokazał czas, w którym przyszło mu rządzić. Wielu historyków starało się obśmiać jego przydomek „Dobry”, a on rzeczywiście był dobry w różnych działaniach. Człowiek przez duże „C”. Wielki humanista, o co w jego czasach nie było wcale łatwo – opowiada Urszula Zajączkowska.

Książę wydawał liczne przywileje, z których największy rozgłos zyskał zawierający 72 artykuły Ordunek Gorny z 16 listopada 1528 r. Wydany w Opolu dokument był przywilejem gwareckim mającym na celu rozwój górnictwa kruszcowego, które zasilała skarb książęcy. W zamian za przywileje dla miast i gwarków, książę otrzymywał część zysków z kopalni. Wtedy również powstały m.in. Tarnowskie Góry, które dzięki temu przywilejowi stały się jednym z większych miast Górnego Śląska.

Na rok przed śmiercią w 1531 r. Jan II wydał też przywilej ziemski, w którym brał m.in. w obronę chłopów przed uciskiem ze strony szlachty (tzw. Przywilej Hanuszowy).

– Trzeba na to popatrzeć z wielkim szacunkiem. Pamiętajmy, że zwłaszcza na zachodzie Europy był to czas wielkich rozruchów. Bunty chłopskie powodowały wielki rozlew krwi. W przywileju Hanuszowym książę odniósł się właśnie do tej najniższej warstwy. I zrobił to z wielkim szacunkiem. Powiedziałabym, że wyprzedził epokę. Chłop w księstwie opolsko-raciborskim miał wtedy prawo do nabywania ziemi. W innych częściach Europy było to absolutnie niezrozumiałe. Dzieci chłopskie mogły uczyć się rzemiosła. Chłop miał prawo skarżyć się na swojego pana – wylicza autorka książki.

Jan II Dobry nigdy się nie ożenił i nie miał następców. Według wiarygodnych źródeł powodem była impotencja. Ale…

– Są też aż trzy źródła mówiące, że miał żonę i córki. Na ile wiarygodne?  Być może dzieci, które posiadał zdążyły umrzeć przed ojcem? Tego nie można wykluczyć – uważa Urszula Zajączkowska.

Ostatni opolski Piast Jan II Dobry został pochowany w kościele św. Krzyża w Opolu. Po jego śmierci księstwo opolsko-raciborskie dostało się w całości w ręce Jerzego Hohenzollerna. Majątek ruchomy zgodnie ze wcześniejszymi układami został wywieziony do Wiednia.

***

Imieniem Jana Dobrego przyznawana jest w Opolu prestiżowa nagroda Laurów Umiejętności i Kompetencji. Rok temu, krótko przed śmiercią, przyznano ją długoletniemu prezesowi Opolskiej Izby Gospodarczej, Henrykowi Galwasowi. To specjalne wyróżnienie przyznawane jest wyłącznie za: „szczególnie wybitne zasługi i zaangażowanie na rzecz przemian ustrojowych, społecznych, gospodarczych, politycznych, szeroko rozumianą działalność: społeczną, kulturalną, naukową lub inną ważną dla społeczności Opolszczyzny.” Dla kogoś podobnego księciu Janowi Dobremu, powszechnie uznawanemu za dobrego gospodarza o pokojowym usposobieniu.