RATUNKU, ZAWAŁ!

Typowym objawem zawału serca jest ból zawałowy, to uczucie gniecenia, ucisku lub pieczenia za mostkiem, o dużym lub bardzo dużym nasileniu. Zdarza się, że ból ten promieniuje do szczęki lub do barków, ramion, rąk – częściej ku lewej stronie. Najczęściej ból pojawia się w spoczynku i nie ustępuje po podaniu podjęzykowo nitrogliceryny. Może mu towarzyszyć uczucie duszności, odczucie braku powietrza, zimne poty, uczucie lęku, może też dojść do zasłabnięcia.

W części przypadków ból może być nietypowy. Nie musi być zlokalizowany akurat tam, gdzie jest serce. Zdarza się ,że ból zawałowy ujawnia się w zupełnie innym miejscu, np. w okolicach lewego barku, między łopatkami albo w górnej części brzucha, bądź w okolicy żuchwy. Zamiast bólu można również odczuwać duszność i uczucie ciężaru na klatce piersiowej, a nawet nudności i wymioty, których nie da się uzasadnić w inny sposób, np. zatruciem pokarmowym. U części chorych (około 10-15 proc. wszystkich przypadków) ból może w ogóle nie występować w trakcie zawału. Dotyczy to głównie osób starszych, częściej kobiet i chorych na cukrzycę.

Skąd się bierze zawał serca?

Najczęstszą przyczyną jest bardzo duże zwężenie lub zamknięcie tętnicy wieńcowej, czyli tętnicy , która doprowadza krew do serca. Takie zwężenie to w przeważającej większości przypadków skutek miażdżycy tętnic. W konsekwencji odcięcia dopływu krwi do fragmentu mięśnia sercowego nie otrzymuje on tlenu, który jest konieczny do jego prawidłowej pracy. Skutkuje to stopniowym umieraniem komórek mięśnia sercowego, czyli zawałem.

Przyczyny miażdżycy dzielą się na czynniki niemodyfilkowalne, czyli takie, na które nie mamy wpływu, oraz takie na które mamy wpływ. Do tych pierwszych należą: wiek, płeć ( u mężczyzn ryzyko wystapienia miażdżycy jest większe), obciążenia rodzinne, już przebyte : zawał serca, udar mózgu , ostre niedokrwienie kończyn dolnych (osoby z przeszłością chorobową w zakresie chorób miażdżycowych są bardziej narażone ryzyko ich powtórki).

Czynniki ryzyka miażdżycy, na które mamy wpływ to: palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, cukrzyca, otyłość, brak ruchu, nieodpowiednia dieta, upośledzona funkcja nerek

Jak dziś się leczy zawał serca?

Osoba, u której, stwierdza się czynniki ryzyka miażdżycy lub taka , która już przebyła incydent niedokrwienny, niekoniecznie z zakresu serca, musi mieć świadomość, że pojawienie się bólu w klatce piersiowej, może oznaczać zawał serca. Gdy ból się pojawia, należy przyjąć podjęzykowo jedną dawkę nitrogliceryny i położyć się. Jeśli mimo to ból nie ustąpi po 5 minutach, należy ponownie przyjąć podjęzykowo jedną dawkę nitrogliceryny. Jeśli, mimo upływu kolejnych 5 minut ból nie ustępuje, należy przyjąć trzecią dawkę nitrogliceryny i niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. Warto przyjąć jak najszybciej 300 mg kwasu acetylosalicylowego np. Polopiryny S, szczególnie jeśli aspiryna nie była stosowana regularnie.

Podstawowym i najważniejszym celem leczenia jest przywrócenie przepływu przez zamkniętą tętnicę wieńcową, aby zminimalizować uszkodzenie mięśnia sercowego. Metody inwazyjne leczenia zawału serca dają najlepsze wyniki. W Polsce prawie we wszystkich przypadkach wybiera się leczenie zabiegowe. Niezwykle ważny jest czas, jaki upływa od wystąpienia bólu w klatce piersiowej do rozpoczęcia leczenia, ponieważ im wcześniej rozpocznie się leczenie zawału, tym więcej mięśnia sercowego można uratować. Można powiedzieć, że „czas to mięsień a mięsień to życie”. Decydując się na postępowanie zabiegowe w pierwszym etapie wykonuje się tzw. koronarografię, która polega na wprowadzeniu cewników w okolice serca i podaniu kontrastu do tętnic unaczyniających serce celem stwierdzenia, która tętnica się zamknęła. W kolejnym etapie zamkniętą tętnicę udrażnia się. Zabieg ten nazywa się angioplastyką tętnicy wieńcowej. Za pomocą prowadnika – cienkiego drucika i balonika udrażnia się tętnicę wieńcową. Prawie zawsze taki zabieg kończy się wszczepieniem w miejscu, gdzie tętnica uległa zamknięciu, stenta , czyli stalowej protezy pokrytej specjalnym lekiem. Ma to zapobiec nawrotowi zwężenia w tym miejscu tętnicy wieńcowej.

Jak żyć po zawale?

Niezbędna jest odpowiednia farmakoterapia, leki zapobiegające ponownemu zamknięciu się naczynia i leki ograniczające rozwój miażdżycy. Ważne jest również optymalne leczenie chorób współistniejących: nadciśnienia tętniczego, dbałość o odpowiedni poziom cholesterolu, cukrzycy. Niezbędna jest też zmiana dotychczasowego stylu życia. Palacze muszą rzucić palenie, ważna jest optymalna dieta, aktywność fizyczna, utrzymanie prawidłowej wagi ciała. Trzeba unikać stresów, w sytuacjach depresyjnych koniecznie zwrócić się o pomoc psychologa. No i koniecznie szczepić się przeciwko grypie.

Wszystkie te aktywności to nic innego jak KOS, czyli kardiologiczna opieka skoordynowana. W Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym KOS jest realizowany od 2017 roku.

 

Dr n. med. Piotr Feusette z-ca kierownika Kliniki i Oddziału  Kardiologii USK w Opolu