Rządowe zmiany dla Ukraińców przebywających w Polsce

Uchodźca wojenny z Ukrainy będzie mógł zmienić status pobytu w Polsce z ochrony tymczasowej na bardziej korzystny pobyt tymczasowy. Nowelizacja ustawy pomocowej sprzed dwóch lat weszła w życie od 1 lipca. Zmiany dotyczą także wypłacania niektórych świadczeń.

Zakłada na przykład wygaszenie przyznawania jednorazowego świadczenia w wysokości 300 zł na zakwaterowanie oraz 40 zł na zakwaterowanie i wyżywienie w prywatnych domach. Świadczenie „800 plus” i „Dobry start” będzie powiązane z obowiązkiem szkolnym.

Przedłużony jest okres ważności dokumentów pobytowych obywateli Ukrainy czyli wiz, kart pobytu, dokumentów tożsamości cudzoziemców do września 2025 roku. Obecnie był do końca czerwca 2024

Nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw zakłada przedłużenie pomocy dla obywateli Ukrainy uciekających przed wojną. Zgodnie z ustawą pobyt obywateli Ukrainy, którym nadano numer PESEL UKR będzie legalny do 30 września 2025 roku. Jednocześnie od przyszłego roku będzie możliwa zmiana statusu pobytu z obecnej ochrony tymczasowej na pobyt czasowy. Trzeba tylko spełnić następujące warunki:

• uzupełnić i zaktualizować wszystkie niezbędne dane w bazie PESEL UKR w organie gminy np. jeśli odciski palców są nieczytelne trzeba pobrać je powtórnie;
• złożyć elektroniczny wniosek do wojewody;
• mieć aktywny status UKR w dniu 4 marca 2024 r. i w dniu składania wniosku;
• służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo, nie wniosą sprzeciwu w sprawie zmiany statusu pobytowego.

Po pozytywnym przejściu procedury osoba otrzyma kartę pobytu z adnotacją „poprzednio posiadał ochronę czasową”. Uchodźcy wniosek o zmianę ochrony czasowej na pobyt tymczasowy będą mogli złożyć w dowolnym dla siebie terminie do marca 2025 roku w urzędzie gminy. Maciej  Duszczyk, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji, podkreśla, że weryfikacja i uzupełnienie danych ważne są też z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa. Z procedury zmiany statutu może skorzystać ok. 96 proc. Ukraińców.

Od 1 lipca nastąpiło wygaszenie wsparcia w zakresie finansowania:

• wykonywania fotografii;
• jednorazowego świadczenia pieniężnego 300 zł na „zagospodarowanie”.

Nowelizacja nie likwiduje tych uprawień, a je zamraża. – Nie wiadomo, jak przebiegać będzie wojna w Ukrainie, czy nie dojdzie znowu do masowego napływu uchodźców. W takiej sytuacji narzędzia ustawy pomocowej można bez problemu przywrócić – tłumaczy wiceminister Maciej  Duszczyk.

Od 31 lipca finansowanie wsparcia w postaci zakwaterowania i wyżywienia uchodźców z Ukrainy, będących w szczególnie trudnej sytuacji, będzie możliwe jedynie na podstawie podpisanej umowy z właściwym miejscowo wojewodą lub organem samorządowym, działającym na polecenie wojewody.

Największe kontrowersje wzbudza wygaszenie świadczenia pieniężnego z art. 13 ustawy pomocowej, związanego z rekompensatą kosztów pobytu i wyżywienia uchodźców wojennych, ponoszonych przez właścicieli lokali prywatnych, tzw. świadczenia 40 zł. Zdaniem resortu próby uszczelnienia systemy nie powiodły się i z tym pobytem jest związanych coraz więcej patologii.

MSWiA uzasadnia, że zasadniczym celem ustawy jest uszczelnienie systemu udzielania pomocy w miejscach zbiorowego zakwaterowania i ograniczenie możliwości jego nadużywania. Na mocy nowych przepisów wojewoda może zapewnić pomoc polegającą na:

• zapewnieniu zakwaterowania zbiorowego, za które uznaje się zakwaterowanie w obiekcie, w którym przebywa co najmniej 10 osób lub w obiektach będących własnością lub przedmiotem trwałego zarządu jednostek sektora finansów publicznych i całodziennego wyżywienia zbiorowego;
• prowadzeniu punktów recepcyjnych;
• zapewnieniu transportu związanego z zakwaterowaniem lub opieką medyczną;
• podjęciu innych działań niezbędnych do realizacji pomocy, po uzyskaniu zgody właściwego ministra

Wsparcie dla osób, którym jego ograniczenie groziłoby wykluczeniem społecznym będzie kontynuowane. Warunkiem jest posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności umiarkowanym.

Nowela modyfikuje zasady dostępu do polskiego rynku pracy dla obywateli Ukrainy. W obowiązującym stanie prawnym obywatel Ukrainy, który przebywa w Polsce legalnie, może podjąć legalnie pracę u każdego pracodawcy w Polsce bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. jedynym warunkiem, którego spełnienie jest konieczne, aby praca mogła być uznana za legalną, jest złożenie powiadomienia (tylko elektronicznie) przez pracodawcę w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy, za pośrednictwem portalu – praca.gov.pl. Dodatkowo każdy obywatel Ukrainy przebywający w Polsce legalnie może zarejestrować się jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy na takich samych zasadach jak obywatel polski.

Ustawa zobowiązuje obywateli Ukrainy do potwierdzenia swojej tożsamości w dowolnym urzędzie gminy na podstawie ważnego dokumentu. Ustawa zakłada także stworzenie stanowiska asystenta międzykulturowego, który zatrudniony w szkołach będzie pomagał osobom niebędącym obywatelami polskimi.