Historia jednego zdjęcia. Zamek Piastowski
W nowym cyklu zabieramy naszych czytelników w podróż wehikułem czasu! Dzięki koloryzacji wykonanej przez Jacka Kucharskiego – pasjonata historii, stare zdjęcia Opola zyskały nowy blask i życie. Co miesiąc publikujemy wybraną fotografię przedstawiającą ulice, budynki oraz mieszkańców Opola wraz z komentarzem przygotowanym we współpracy z Muzeum Śląska Opolskiego.
Tym razem przedstawiamy Zamek Piastowski, fotografia ok. 1885, zbiory Muzeum Śląska Opolskiego
Zamek w Opolu został wzniesiony na Ostrówku, w miejscu wczesnośredniowiecznego grodu. Jego budowę rozpoczął Kazimierz I, który władzę w księstwie opolsko-raciborskim objął w 1211 roku. Prawdopodobny wygląd zamku z tego okresu można zrekonstruować w części dzięki badaniom archeologicznym. Dane te jednak dotyczą jedynie rozmiarów, zastosowanych materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych, niewiele wnosząc danych na temat jego ówczesnego wyglądu i wyposażenia.
Główny dom zamkowy wraz z istniejącą do dziś wieżą (tzw. piastowską) zostały wzniesione przez wnuka Kazimierza I – księcia Bolesława I (zm. 1313). Najstarsze, znane dziś jedynie z fotografii, przedstawienie opolskiego zamku pochodzi dopiero z pierwszej połowy XIV wieku. Było to naścienne malowidło, znajdujące się na jednej ze ścian opolskiego klasztoru franciszkanów.
Kolejne stulecia przynosiły następne rozbudowy i przebudowy zamku. Między innymi za rządów Bolesława II wzniesiono stajnie na 80 koni, dom księżnych, tzw. wdowi dwór oraz budynek bramny. Po 1532 roku, gdy zamek na Pasiece przestał pełnić rolę rezydencji piastowskiej, stając się własnością Habsburgów, jego stan nie przedstawiał się dobrze i dopiero przekazanie w 1557 roku obiektu w zarząd staroście krajowemu Janowi von Oppersdorfowi – który postanowił stworzyć tu swoją rezydencję – doprowadziło do rozpoczęcia zakrojonych na szeroką skalę prac. Naprawiono komnatę burgrabiego, a w latach 1557-1566 przebudowano skrzydło wschodnie oraz południowe przy budynku bramnym, otynkowano rezydencję, pozłocono szczyty. W latach 1592, 1647 i 1666 wymienia się trzy budynki zamkowe: budynek bramny, w którym mieszkał burgrabia; budynek główny zwany starym zamkiem oraz dom wysoki (dom księżnych), czyli skrzydło wschodnie, łącznie obejmujących 35 pomieszczeń. Pod koniec XVI wieku zamek doczekał się nowoczesnych fortyfikacji – widok zamku z tego okresu został przedstawiony w 1608 roku przez wrocławskiego architekta Walentego Saebischa.
W czasie wojny trzydziestoletniej zamek stał się celem wojskowym. W tym okresie przez Opole przetoczyły się wojska cesarskie, saskie, szwedzkie. Budynek, przechodząc w kolejnych dekadach z rąk do rąk, popadał w ruinę, mimo podejmowanych od czasu do czasu prowizorycznych napraw. W 1741 roku wojska pruskie wkroczyły do Opola. Wojny śląskie, wojna siedmioletnia również nie sprzyjały odbudowie zamku.
W 1764 roku władze pruskie umieściły w jednym z budynków zamkowych sąd, ale dopiero w XIX wieku (gdy Opole stało się stolicą rejencji opolskiej) doszło do przeobrażenia zamku i terenu wokół niego. Rozebrano część murów obronnych, zasypano fosy, zburzono stary młyn i gmach sądu. Pozostałe budynki wyremontowano i w 1860 roku przekazano władzom rejencji opolskiej. W latach 1885-1886 przedłużono skrzydło północne do wieży głodowej, wyremontowano też wieżę tzw. piastowską, a w miejscu dawnych wałów założono park zamkowy (udostępniony mieszkańcom Opola w 1893 roku). Plany dalszych inwestycji zostały zatrzymane przez wybuch I wojny światowej, a krótko po jej zakończeniu, w latach dwudziestych podjęto decyzję o zburzeniu zamku, co ostatecznie uczyniono w 1928 roku (pozostawiono jedynie wieżę). Krótko po tym, w 1934 roku, w miejscu zamku postawiono gmach tzw. nowej rejencji, uważany obecnie przez znawców architektury za fenomenalny przykład obiektu modernistycznego, wyróżniającego się nawet w skali krajowej.
*Materiał ukazał się w majowym wydaniu magazynu “Opole i Kropka”
Bogna Szafraniec
Fotografie archiwalne: Muzeum Śląska Opolskiego
Koloryzacja: Jacek Kucharczyk „Koloryzacja starych fotografii”
Bibliografia: U stóp Wieży Piastowskiej,
red. I. Solisz, R. Miążek, Opole 2014.
