25 lat temu podzielono Polskę na 16 województw
18 lipca 1998 r. Sejm przyjął ustawę o nowym podziale administracyjnym Polski. Mija 25 lat od reformy administracyjnej Polski. To wtedy Opole zostało stolicą jednego z 16 województw w Polsce, ale musiało stoczyć o to prawdziwą walkę.
Pięć razy szampan
Oficjalnie reforma administracyjna wprowadziła z dniem 1 stycznia 1999 r. trójstopniowy podział terytorialny państwa, którego jednostkami są gminy, powiaty i województwa. Utworzono wówczas 308 powiatów i 65 miast na prawach powiatu oraz zmniejszono liczbę województw z 49 do 16. Bez zmian pozostał podział na gminy, których było wtedy 2489.
– Byliśmy razem, absolutnie razem. Nie było podziału. Najlepszy dowód to ten łańcuch nadziei – wspomina prof. Dorota Simonides. I przypomina anegdotę. – Pięć razy otwieraliśmy szampana. Wydawało się, że już mamy województwo, a tu nagle, że jednak nie. Raz 16, za chwilę 12 województw. I wtedy Ludwik Dorn powiedział, że nie ma drugiego regionu z taką determinacją i lojalnością wobec Polski jak Opolszczyzna i obiema rękami nas wspiera. Wtedy poszedł kolejny szampan. A około godz. 19 dowiedzieliśmy się, że chcą uchwalić 12 województw. Dlatego dzień później, w niedzielę, zorganizowaliśmy ten słynny łańcuch nadziei.
To był niesamowity gest lokalnej solidarności. Około 75 tysięcy ludzi chwyciło się za ręce, tworząc szpaler wszerz całego regionu – od granicy z woj. dolnośląskim do granicy z województwem śląskim, w ten sposób podkreślając swoje przywiązanie do regionu.
200 tysięcy głosów sprzeciwu
O koncepcji nowego administracyjnego podziału kraju, zanim pod koniec 1997 roku wiadomości na ten temat zaczęły się konkretyzować, w kręgach politycznych mówiło się znacznie wcześniej. Już w 1992 roku prof. Michał Kulesza, wystąpił z koncepcją upodmiotowienia, czyli wzmocnienia struktur samorządowych: województw m. in, przez powołanie powiatów.
W połowie stycznia 1998 roku, pojawił się formularz, dopiero co powołanego Opolskiego Komitetu Obrony Opolszczyzny, przeciwko planom likwidacji województwa. OKOOP zebrane głosy Opolan miał zamiar przedstawić w Sejmie. Po tygodniu było ich już 25 tysięcy, łącznie do Sejmu trafiło z Opolszczyzny 200 tysięcy głosów sprzeciwu, z regionu który liczył niecałe milion mieszkańców. W całym regionie trwały manifestacje, happeningi, marsze i inne akcje, w tym wspominany sławetny łańcuch nadziei.
Ostatecznie zdecydowano się na 16 województw: dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, lubuskie, łódzkie, małopolskie, mazowiecki, opolskie, podkarpackie, podlaskie, pomorskie, śląskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie.
Historia, czyli jak zmieniała się struktura terytorialna w Polsce
W 1950 r. terytorium Polski podzielone było na: 17 województw i 2 miasta wydzielone (Warszawa, Łódź) oraz 330 powiatów, a na szczeblu podstawowym – 704 miasta i 2993 gminy. Z dniem 1 stycznia 1955 r. zniesione zostały gminy, a na ich miejsce utworzono 8790 gromad.
W latach 1956-1972 stopniowo zmniejszano liczbę gromad, a jednocześnie tworzono nowe powiaty. W końcu 1972 r. było w Polsce 390 powiatów (w tym 75 miast mających status prawny powiatów) i 4315 gromad. 1 stycznia 1973 r. w miejsce zniesionych gromad utworzono 2365 gmin.
1 kwietnia 1975 r. zniesiono powiaty, a w miejsce 17 województw i 5 miast wydzielonych (Warszawa, Kraków, Łódź, Poznań, Wrocław) utworzono 49 województw. Na szczeblu podstawowym jednostkami podziału administracyjnego były gminy i miasta oraz dzielnice w większych miastach.
Od 27 maja 1990 r. termin „gmina” stosuje się do każdej jednostki stopnia podstawowego obejmującej zarówno miasto (gmina miejska) lub teren wiejski (gmina wiejska), jak i miasto wraz z otaczającym je obszarem wiejskim (gmina miejsko-wiejska).
Zdjęcie z obchodów 10-rocznicy uratowania województwa, rok 2008. Autor Jerzy Stemplewski.
