Chata rybaka zaprasza gości

Zagroda kozielsko-raciborska to nowa atrakcja w opolskim skansenie. To jedyne takie miejsce w bierkowickim muzeum, które prezentuje bogate i długie tradycje rybackie z terenów nadodrzańskich naszego regionu. O historii zagrody i wyposażeniu ekspozycji opowiada dr Elżbieta Oficjalska – kustosz Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu.

Najważniejszym elementem w zagrodzie jest chałupa z Turza (powiat raciborski), wokół której skomponowano całe gospodarstwo rybackie. Drewniany dom pozyskano już przed 1975 rokiem, jednak otwarcie zagrody odbyło się dopiero po kilkudziesięciu latach, we wrześniu 2022 roku.

Wyposażenie chaty

Drewniana chałupa pochodzi z Turza z początku XIX wieku. Składa się z pokoju gościnnego, sypialni, kuchni z małą spiżarnią, sieni z wydzielonym miejscem na piec piekarski oraz pomieszczenia gospodarczego przeznaczonego na sieci rybackie i inne niezbędne do połowu sprzęty. Dążenie do nowoczesnego i komfortowego życia mieszkańców wsi po okresie kryzysu wywołanego I wojną światową wyraźnie zaznaczono w wyposażeniu chaty. Wystrój pochodzi z lat 20. i 30. XX wieku i jest typowy dla średniozamożnego chłopa-rybaka, który oprócz połowu zajmował się także uprawą roli. W pokoju gościnnym, który był izbą reprezentacyjną, znajdują się meble zamówione i wykonane według wzorów miejskich. Obok jest sypialnia z dużym wygodnym, małżeńskim łożem i toaletką z ceramiczną misą, dzbankiem oraz licznymi obrazami w dużych ramach. Kuchnia ma intensywny niebieski kolor kojarzący się z wodą, który miał na celu odstraszać owady, zwłaszcza muchy. Nie używano szklanek, jedynie kubków lub filiżanek, które wyeksponowano na kuchennej ścianie. Dostępne były już sprzęty usprawniające działanie gospodarstwa domowego, takie jak żelazko czy piecyk z piekarnikiem. Gospodarstwo posiada oświetlenie elektryczne, ponieważ wsie w tamtym czasie były już elektryfikowane.

Oryginalne narzędzia

Rzemiosło i fachowa wiedza rybaków były przekazywane z pokolenia na pokolenie. Bardzo ważna była między innymi znajomość tego, w jakim czasie łowić – w dzień czy w nocy i gdzie rozstawiać sieci. Ważnym zagadnieniem była także wiedza o  gatunkach ryb i ich zwyczajach oraz przewidywanie pogody. W pomieszczeniu gospodarczym znajduje się najistotniejsza część ekspozycji – wystawa sprzętu i narzędzi rybackich. Co ciekawe, narzędzia takie jak wiersze czy więcierze zachowały wiele archaicznych cech i stosowane były przez chłopów-rybaków przez całe wieki. Stawianie więcierzy i wierszy polegało na zanurzaniu ich w wodzie – ryby wpływając przez wąski otwór nie były w stanie się stamtąd wydostać. Rybactwo rzeczne nie było przemysłem na wielką skalę, stąd często używano podbieraków, brodząc w zaroślach i szukając okazów ryb – co wymagało dużego zaangażowania i nakładów czasowych. Wszystkie sprzęty zgromadzone w tym pomieszczeniu zbudowano z wykorzystaniem nowych materiałów na bazie konstrukcji z tamtych lat. Ich wykonawcą jest Ginter Ryborz, który jako jedyny na Śląsku posiada szeroką wiedzę na temat dawnych sprzętów i urządzeń rybackich.

Historia rybołówstwa na Śląsku Opolskim

Istnienie wielu rzek i zbiorników wodnych na terenach Śląska Opolskiego ma związek z rybołówstwem, którego historia sięga czasów średniowiecznych. Od XV wieku coraz większego znaczenia nabierały stawy hodowlane nastawione na produkcje ryb. Od tamtej pory rybactwo rzeczne funkcjonowało obok stawowego. Pomimo odrębności technologicznej te dwie dziedziny w pewnym stopniu zazębiały się ze sobą. Gospodarka stawowa rozwijała się w okolicach Opola i Niemodlina i uznawana była za jedną z najnowocześniejszych i najprężniej funkcjonujących w całej XVI – wiecznej Europie. Okoliczne stawy dostarczały ryby przede wszystkim do Opola, Nysy i Brzegu. Kolejne wieki od połowy XVII wieku do drugiej połowy XIX wieku to rozwój przemysłu na rzece Odrze i liczne susze, które zmniejszyły powierzchnie stawów na Śląsku o 60%. Co ciekawe w Opolu na początku XX wieku przestał istnieć jeden z najbardziej okazałych – Staw Kalicha o niebagatelnej powierzchni 625 hektarów. Zapraszamy na zwiedzanie ekspozycji.